آیا سرمایه گذاری در بیت کوین حلال است؟ نظر علمای شیعه و سنی

“آیا سرمایه گذاری در بیت کوین حلال است“، “کدام مرجع بیت کوین را حلال میداند“، “آیا کسب درآمد از بیت کوین حلال است” و بسیاری پرسش‌های دیگر از این دست، سوالاتی هستند که ممکن است برای بسیاری از افراد مسلمان جامعه ایرانی پیش بیاید.

پاسخ دادن به این سوالات از دو جهت حائز اهمیت است:

اول اینکه همانطور که گفته شد، بخش قابل توجهی از مردم ایران زمین به شرع اسلام معتقدند و اینکه امور اقتصادی زندگی خود را با قوانین اسلامی تطابق دهند، از اهمیت بالایی برای آن‌ها برخوردار است.

دوم اینکه ایران توسط قوانین جمهوری اسلامی اداره می‌شود و تصمیمات و نظرات بزرگان دین در مورد حلال و یا حرام بودن سرمایه‌گذاری و خرید بیت کوین و یا فروش آن، در آینده‌ی این ارز دیجیتال تاثیر بسیار زیادی دارد.

به همین دلیل در ادامه با ما در این نوشتار از همتاپی همراه باشید تا فضای حاکم در مورد ارزهای دیجیتال و به خصوص بیت کوین را در جوامع اسلامی بهتر درک کنید.

مطالب مرتبط: بررسی 10 علامت تعیین کننده زمان فروش بیت کوین

نظر مراجع تقلید شیعه و سنی در مورد بیت کوین چیست؟

در ادامه به اینکه بیت کوین از نظر اهل سنت و نیز شیعه حلال است یا حرام می‌پردازیم. توجه داشته باشید آنچه در ادامه خواهد آمد صرفا اظهارنظرات علما در یک زمان مشخص و مربوط به گذشته درباره‌ی رمزارزها از جمله بیت کوین است. این نظرات بسته به تغییرات دنیای رمزارزها ممکن است در زمان مطالعه این مقاله تغییر کرده باشند.

کارمان را با نظرات علمای سنی غیرایرانی شروع می‌کنیم:

نظرات علمای اهل سنت در مورد حلال و یا حرام بودن بیت کوین و دیگر رمزارزها

 بر اساس اعلام سایت aims.educations سخنان زیر، نظرات بخشی از بزرگان اهل سنت در کشورهای اسلامی در مورد حکم شرع درباره بیت کوین است:

“این ارزها (ارزهای دیجیتال و بیت کوین) ذاتا برای مبادله با هم هستند و تبدیل آن‌ها به کالای قابل مبادله برای کسب سود، مغایر با فلسفه اقتصاد اسلامی است. در شریعت، هیچ دلیل معتبری برای پذیرش بیت کوین و یا سایر ارزهای دیجیتال به عنوان ارز (واقعی) وجود ندارد. اینها فقط یکسری عدد خیالی هستند که از طریق فرآیندهای پیچیده ریاضی ایجاد می‌شوند. این ارزها، برای قمار و یا سفته بازی خریداری می‌شوند و در معاملات غیرقانونی و یا کلاهبرداری مورد استفاده قرار می‌گیرند.” (نقل قول)

مفتی تقی عثمانی:

“امروزه سوالات زیادی راجع به اینکه “آیا ارز دیجیتال حلال است یا حرام” و “آیا بیت کوین حلال است” از من پرسیده می‌شود؛ فتوای من در مورد ارز دیجیتال و بیت کوین چنین است: به نظر من، معامله با این ارز دیجیتال، حرام است. به این دلیل که توسط نهادهای قانونی و دولتی، مانند وزارت‌های خزانه‌داری و موارد مشابه به عنوان یک ارز قابل معامله پذیرفته نشده‌است. از طرفی اینگونه ارزها منجر به تجارت قاچاق و پولشویی می‌شوند و امکان قمار هم در آن‌ها بالا است.”

(نقل قول) مفتی شاکی الام:

اداره امور ترکیه البته نظر محافظه کارانه‌تری راجع به حلال و حرام بودن ارزهای دیجیتال داده‌است که به شرح زیر است:

“از آنجایی که رمزارزها در معرض حدس و گمان هستند (و وجود فیزیکی در جامعه ندارند) و به دور از حسابرسی و نظارت دولتی مبادله می‌شوند، در این مرحله داد و ستد آن‌ها مطابق با شرع نیست.”

“نظر مرا در مورد اینکه چرا ارز دیجیتال حرام است می‌پرسند؛ باید بگویم برای اینکه استفاده از این ارزهای دیجیتال و بیت کوین به صورت ناشناس انجام می‌شود. به همین دلیل امکان پولشویی، در این ارزها راحت می‌شود. همچنین چون نمی‌توان آن‌ها را به صورت دست به دست مبادله کرد (فیزیکی نیستند) استفاده از آن‌ها در اسلام جایز نیست.

لازم به ذکر است که بگوییم اندونزی هم به عنوان بزرگترین جامعه مسلمان جهان، استفاده از ارزهای دیجیتال را حرام اعلام کرده است. اما همه‌ی علمای اهل سنت در مورد بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال چنین نظری ندارند.

برای مثال مفتی محمد ابوبکر که خود در بانک سیلک مشغول به کار است، معتقد است:

“بیت کوین حلال است، چون به عنوان یک محل ذخیره ارزش به حساب می‌آید که مردم به آن اعتقاد دارند. این ارز دیجیتال در صرافی‌ها موجود است و به عنوان وسیله‌ای برای انجام تراکنش‌ها و انجام معاملات مختلف توسط مردم استفاده می‌شود. تا زمانی که ارزهای دیگر حلال باشند، بیت کوین هم حلال است.”

همچنین جمال ایزاز، اعتقاد دارد که حرام فرض کردن بیت کوین، تصور غلطی است. او ادامه می‌دهد که این تصور به این دلیل به وجود آمده که ارزهای دیجیتال از بانک‌های مرکزی صادر نشده اند. با این همه، وی اعتقاد دارد، هر جا که ارزهای فیات حلال و قابل استفاده باشند، ارزهای دیجیتال و بیت کوین هم حلال و هر جا که ارزهای فیات حرام باشند، استفاده از ارزهای دیجیتال هم حرام است.

حالا به سراغ نظرات علمای شیعه بر اساس استفتائات سایت اسلام کوئست در داخل ایران رجوع می‌کنیم:

نظرات علمای شیعه ایرانی در مورد حلال و حرام بودن بیت کوین

نظرات مراجع تقلید شیعه در مورد بیت کوین:

نظر آیت ا… مکارم شیرازی در مورد اینکه آیا بیت کوین حلال است:

“با توجه به ابهامات زیادی که بیت کوین دارد، معامله با آن اشکال دارد.”

نظر آیت ا… نوری همدانی

“ورود در این معاملات اشکال دارد”

نظر آیت ا… هاشمی شاهرودی

“با توجه به ابهامات فراوانی که این نوع از معاملات دارند، استفاده از این پول‌ها (ارزهای دیجیتال و بیت کوین) جایز نیست.

نظر آیت ا… وحید خراسانی

“خرید و فروش آن باطل است”

آیت ا… صافی گلپایگانی

“حرام و اکل مال به باطل است. وا… العالم”

آیت ا… شبیری زنجانی

“چنانچه استفاده از این گونه ارزها نوعا مفسده اقتصادی داشته و یا خلاف قانون باشد، خرید و فروش آن اشکال دارد.”

اما نظر رهبری در مورد ارزهای دیجیتال و بیت کوین چیست؟

آیا بیت کوین حرام است نظر رهبری را در ادامه بخوانید

بنا بر پرسش‌های به عمل آمده در مورد حلال و یا حرام بودن ارزهای دیجیتال و در مرکز آن‌ها بیت کوین، از طرف دفتر رهبر انقلاب اسلامی نفیا و اثباتا نظری صادر نشده است.

ایشان به عنوان رهبر انقلاب اسلامی، خود در این مورد هیچ گونه نظری نداده‌اند تا مطابق با قوانین کشور با ارزهای دیجیتال و طبعا بیت کوین برخورد شود.

شاید جالب باشد بدانید که مطابق با قوانین کشور، بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال به عنوان یک ارز قابل استفاده توسط بانک مرکزی و سایر نهادهای دولتی پذیرفته نشده‌اند. البته در این زمینه از سال 1396 تا اواسط سال 1399 اطلاعیه‌های رسمی ضد و نقیضی منتشر شده‌اند. به این ترتیب که به مرور زمان، کج خلقی‌های دولتی نسبت به بیت کوین کمتر شده‌است، اما تا کنون قانون قطعی و موثقی در مورد بیت کوین و دیگر رمزارزها اتخاذ نشده‌است.

با این حال مبادله بیت کوین در صرافی‌ها سال‌هاست که صورت می‌گیرد. این عمل نه قانونی محسوب می‌شود و نه خلاف قانون! تعجب نکنید دوستان، از این دست اتفاقات بالاخره رخ می‌دهد، آن هم در ایران عزیز ما!

در ادامه به چند مورد از مهم‌ترین شبهاتی که علمای شیعه و سنی به آن توجه دارند، اشاره می‌کنیم:

دلایل مراجع تقلید برای حرام در نظر گرفتن بیت کوین چیست؟

مراجع تقلید شیعه و سنی به چند دلیل عمده، ارزهای دیجیتال و بیت کوین را حرام در نظر می‌گیرند:

بیت کوین را به نوعی قمار به حساب می آورند

این شبهه از 2 منظر قابل بررسی است:

 اول اینکه مراجع تقلید در پاسخ به اینکه “آیا استخراج بیت کوین حلال است” آن را به دلیل قمار بودن، حرام به حساب می‌آورند. استدلال ایشان هم به این شرح است که ماینرها برای استخراج بیت کوین تلاش می‌کنند، اما پاداش بلاک نهایتا به یک نفر از آن‌ها می رسد. البته این مسئله کاملا درست است. اما ذکر یک نکته الزامی است که اگرچه پاداش هر بلاک به یک نفر می‌رسد، اما کارمزد تراکنش‌هایی که در بلاک‌ها انجام می‌گیرد، به هر فردی که برای استحکام شبکه تلاش می‌کند می‌رسد و به صورت کاملا عادلانه به افراد تعلق می‌گیرد.

دومین موردی که برخی مراجع به آن اشاره می‌کنند، معامله بیت کوین و  دیگر ارزها و امکان از دست رفتن پول است.

در اینجا هم صرفا به بیان این مورد بسنده می‌کنیم که ورود به هر بازار مالی بدون دانش و تجربه لازم، ریسک از دست دادن سرمایه را به دنبال دارد. شما حتی اگر در بورس ایران هم بی گدار به آب بزنید، به احتمال زیاد با مشکل مواجه می‌شوید. پس حتما ابتدا اطلاعات خود را در زمینه‌ی ارزهای دیجیتال افزایش دهید و سپس به ورود به بازار آن فکر کنید!

بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال مصارف غیرقانونی دارند

مورد دیگری که برخی مراجع تقلید به آن اشاره می‌کنند، این است که به دلیل ناشناس بودن فرستنده و گیرنده ارزهای دیجیتال، امکان استفاده از این ارزها و بخصوص بیت کوین در موارد غیرقانونی مثل پولشویی افزایش می‌یابد.

دولت‌ها در کنترل آن ها دخل و تصرفی ندارند

در این مورد هم لازم به ذکر است که ذات ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز است؛ به این معنی که نه تنها هیچ دولتی، بلکه هیچ شخصی نمی‌تواند به صورت غیرمستقیم تغییری در آن ایجاد کند. چون برای اینکه بتوان تغییری در بلاکچین‌ها ایجاد کرد، نیاز به هزینه و تلاش بسیار زیادی است.

سخن پایانی

در این مطلب به بررسی این پرداختیم که کدام مرجع بیت کوین را حلال میداند و کدام یک حرام؛ و هر کدام چه دلایلی برای اظهارات خود دارند. همچنین توضیحاتی درباره اینکه آیا درآمد از طریق بیت کوین حلال است یا نه برای شما ارائه کردیم.

اهمیت موارد فوق به این دلیل است که حدود 25% جمعیت جهان را مسلمانان تشکیل می‌دهند و فتوای علمای این گروه بزرگ، نقش موثری در بازار ارزهای دیجیتال و بیت کوین دارد. از طرفی معامله بیت کوین در ایران هم به واسطه‌ی تکیه بر قوانین اسلامی، تاثیر زیادی از فتوای مراجع تقلید می‌پذیرد.

همانطور که در بخش‌های پیش ذکر کردیم برخی از مراجع موافق بیت کوین و برخی دیگر مخالف آن هستند. اما نظر شخص رهبر انقلاب اسلامی، بر این است که اداره امور و از جمله قوانین مربوط به بیت کوین، باید توسط قانون‌گذاران ممکلتی مشخص شود. معامله بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال در صرافی‌های ایرانی، منع قانونی ندارد.

امیدواریم که از مطالعه این مقاله بهره کافی را برده باشید.